Prawa autorskie w social mediach – co musisz wiedzieć jako twórca internetowy

Jeśli działasz na Instagramie, TikToku, YouTubie czy prowadzić bloga, to temat praw autorskich powinien być dla Ciebie tak ważny, jak dobre światło w nagraniach. W tym artykule wyjaśnię Ci – prosto i konkretnie – czym są prawa autorskie, jak z nich korzystać, co Ci się należy i jak nie wpaść w tarapaty prawne. Wszystko w oparciu o aktualne przepisy prawa w Polsce.

Co to są prawa autorskie?

Prawa autorskie to Twoja tarcza ochronna w świecie twórczości. Gdy stworzysz coś oryginalnego – film, grafikę, opis posta, muzykę, ebook, kurs – od razu masz do tego prawa. Nikt nie musi Ci tego zatwierdzać. Nie musisz nic rejestrować. Prawo działa z automatu.

Wyróżniamy:

• Prawa osobiste – nikt nie może się pod Ciebie podszyć, podpisać się Twoim nazwiskiem.
• Prawa majątkowe – tylko Ty decydujesz, kto i za ile może używać Twojej twórczości.

Dlaczego prawa autorskie w social mediach są tak ważne?

Bez praw autorskich ktoś mógłby po prostu wrzucić Twoje wideo na swój profil i… tyle. Żadnej zgody, żadnych pieniędzy. Ale dzięki ochronie:

• możesz egzekwować swoje prawa,
• masz prawo do wynagrodzenia,
• możesz legalnie zarabiać i licencjonować swoje treści.

Działając bez znajomości tych zasad, możesz też przypadkiem naruszyć prawa innych i mieć nieprzyjemności – np. usunięcie filmu z YouTube’a, bana na TikToku albo nawet pozew.

Kiedy prawa autorskie wygasają?

W Polsce prawa majątkowe do Twoich treści wygasają po 70 latach od Twojej śmierci. To oznacza, że Twoje utwory będą chronione bardzo długo – również dla Twoich spadkobierców.

Po tym czasie materiały trafiają do domeny publicznej i każdy może z nich korzystać bez pytania. Ale nawet wtedy Twoje imię i nazwisko jako twórcy powinno być wskazane (to są prawa osobiste, które nie wygasają).

Kto ma prawa do utworów w social mediach?

Generalnie: Ty, jako twórca masz pełne prawa do treści, które tworzysz i publikujesz – niezależnie od tego, czy jest to post na Instagramie, TikToku, YouTubie czy własnym blogu. Twoje prawa powstają automatycznie z chwilą stworzenia materiału.

Ale uwaga – są wyjątki i niuanse:

• Jeśli tworzysz na zlecenie (np. robisz filmik dla marki w ramach współpracy), to prawa majątkowe mogą przejść na zleceniodawcę – ale tylko wtedy, gdy jest to jasno zapisane w umowie.
• Jeśli pracujesz na etacie i w ramach obowiązków służbowych tworzysz content, to prawa majątkowe mogą należeć do pracodawcy. Tu też kluczowe są zapisy w umowie.
• Niektóre platformy społecznościowe (np. YouTube, Instagram) mają w swoich regulaminach zapis, że mają prawo używać Twoich treści – ale to nie oznacza, że odbierają Ci do nich prawa. To raczej licencja na ich wyświetlanie.

Wniosek? Tworzysz na własny rachunek – Twoje prawa są Twoje. Tworzysz dla kogoś – zabezpiecz to pisemnie.

Kiedy ktoś inny może mieć prawa do Twojej twórczości?

Oto kilka sytuacji:

• Pracodawca – jeśli tworzysz w ramach etatu.
• Zleceniodawca – jeśli w umowie przenosisz prawa.
• Firma, z którą współpracujesz – jeśli podpisałeś umowę licencyjną lub cesję.

Jeśli nie jesteś pewien, co podpisałeś – warto to sprawdzić. Możliwe, że oddałeś więcej, niż chciałeś.

Co dokładnie reguluje prawa autorskie?

Najważniejszym dokumentem w Polsce jest ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 roku. To właśnie ona:

• definiuje, co jest utworem i kiedy powstają prawa autorskie,
• rozróżnia prawa osobiste i majątkowe,
• wskazuje, kiedy i jak prawa mogą być przeniesione lub licencjonowane,
• określa zasady dozwolonego użytku (np. cytowania, memów, nauki),
• reguluje, kiedy dochodzi do naruszenia praw i jakie są konsekwencje (np. odpowiedzialność karna, odszkodowania),
• mówi o utworach pracowniczych, wspólnych i zależnych,
• reguluje prawa pokrewne (np. do nagrań, wykonań, audycji),
• ustala czas trwania ochrony.

Ustawa działa razem z innymi przepisami:

• kodeksem cywilnym – gdy chodzi o umowy,
• kodeksem karnym – gdy ktoś np. kradnie lub podrabia Twoją twórczość,
• dyrektywami UE – które obowiązują także w Polsce i np. mówią o ochronie twórców w internecie.

To z tej ustawy wynika, że jako twórca nie musisz nic rejestrować – wystarczy, że coś stworzyłeś i już jesteś chroniony.

Gdzie sprawdzić prawa autorskie do cudzych treści?

Zanim wrzucisz cudzy filmik albo zdjęcie:

• Sprawdź, czy ma oznaczenie licencji (np. CC0, CC-BY).
• Szukaj materiałów w bankach z darmowymi licencjami: Pixabay, Pexels, Unsplash.
• Możesz użyć wyszukiwania obrazem w Google, by znaleźć źródło.
• Jeśli coś znalazłeś na Instagramie czy TikToku – najlepiej po prostu zapytaj autora.

W Polsce nie ma jednego rejestru utworów, więc nie zawsze jest to oczywiste.

Jak rozliczyć prawa autorskie w PIT-37?

Jeśli zarabiasz na tworzeniu treści i masz podpisane umowy (np. z agencją, klientem, firmą), możesz rozliczać przychody z praw autorskich.

Jak to działa?

• Możesz zastosować 50% koszty uzyskania przychodu – czyli zapłacić niższy podatek.
• Dotyczy to umów, w których przenosisz prawa autorskie lub udzielasz licencji. Możesz przeczytać o tych umowach w tym artykule
• Limit to 120 000 zł rocznie.

W PIT-37 rozliczasz to w części dotyczącej działalności wykonywanej osobiście. Jeśli masz wątpliwości – skontaktuj się z nami a na pewno pomożemy

Podsumowanie – jak działać legalnie jako twórca?

Jeśli tworzysz w internecie i chcesz zarabiać na tym uczciwie i bezpiecznie:

• Dbaj o swoje prawa – podpisuj umowy, jasno ustalaj zasady współpracy.
• Nie kopiuj cudzych treści bez sprawdzenia licencji.
• Korzystaj z legalnych źródeł (np. zdjęcia z Pixabay, muzyka z Epidemic Sound).
• Jeśli udostępniasz cudzy cytat lub fragment – oznacz źródło.
• Wiedz, że Twoje treści są chronione od razu po ich stworzeniu – to Twoje narzędzie i zasób!

Pamiętaj – prawa autorskie w social mediach to Twoja ochrona i Twoje narzędzie pracy. Znajomość podstaw da Ci swobodę tworzenia i poczucie bezpieczeństwa.